Wijkwandelingen onder de noemer ‘De vierkante kilometer’

Het STAM brengt sinds 2010 de geschiedenis van Gent tot leven. De enorme luchtfoto van de stad in de eerste zaal is al jaren de publiekslieveling. Elke tegel van de luchtfoto komt overeen met één vierkante kilometer in het echt. De komende jaren haalt het STAM onder de noemer ‘De vierkante kilometer’ tegel per tegel de verborgen verhalen van de stad boven, samen met een verhalenverzamelaar ter plaatse die bewoners betrekt. Deze rondleidingen gaan voornamelijk over de geschiedenis van de laatste 100 jaar in deze wijken.

Momenteel kunnen we 3 wijkwandelingen met gids aanbieden. Vanaf april 2023 komt daar ook de wijkwandeling in Ledeberg bij.

Wijkwandeling 1: Het Neuseplein

Hoe zit dat met Verapaz en Vlaamse gelukzoekers op weg naar het land van melk en honing? Hoe werd de Voormuide de chiqueste winkelstraat van Gent? En waarom is een straat een muur en een plein een brug? Enzovoort enzoverder… !

Wijkwandeling 2: De Brugse Poort

Hoe zit dat met het vergeten bombardement op Gent tijdens WOII, wie zijn de Rifboys, wat is het verhaal achter het meest gefotografeerde beluik van Gent… Enzovoort enzoverder… !

Wijkwandeling 3: Het Rabot

We zoomen in op verborgen geschiedenissen uit deze wijk. Het wonder van de Wondelgemstraat: hoe komt het dat de chiqueste winkelstraat van Gent uitgroeide tot de meest diverse winkelstraat van Gent? OMG Rabot: hoe komt het dat er op één vierkante kilometer maar liefst dertien religieuze ruimtes terug te vinden zijn?

In samenwerking met het STAM stadsmuseum, verhalenverzamelaar Tina De Gendt en Erfgoedcel Gent.

Welke andere wijken of stadsdelen zijn ook mogelijk met gids?

Wijkwandeling: Sint-Amandsberg

Sint-Amandsberg heeft meer te bieden dan alleen de mooiste begraafplaats en het leukste zwembad van de stad. Het is een levendige deelgemeente met een rijk verleden vol verborgen pareltjes. Welke van de drie steenwegen je ook volgt van bij de Dampoort, je wandelt hoe dan ook Sint-Amandsberg binnen. Na de textielcrisis en het sluiten van de fabrieken borgen de Turkse Gentenaars hun droom op om nog terug te keren naar hun geboorteland. Er was toen veel leegstand op de Dendermondsesteenweg, omdat de traditionele handelszaken naar de steenwegen buiten Gent waren verhuisd. De nieuwkomers gaven al die lege panden (vaak in slechte staat) vanaf de jaren ’80 een tweede leven als Turkse kappers, beenhouwers, bakkers, snackbars en (steeds meer) trouwwinkels. e nieuwe inwijkelingen zijn de jonge gezinnen. Veel oud-studenten van de hogescholen en de universiteit, die na hun studies niet terug willen keren naar West-Vlaanderen of koppels die met hun eerste kind niet in de binnenstad willen blijven, komen nu Sint-Amandsberg gezellig maken. Dat gebeurt vooral op de oude of industriële sites zoals de Pastory, de Bijgaard en de Wasserij der Vlaanderen, …

Wijkwandeling: De Bloemekenswijk in Wondelgem

Na het sluiten van de UCO-vestiging moest de stad op zoek naar een nieuwe invulling voor deze site. Er komt een knooppunt voor sociale economie en een nieuw park. Maar ook in de rest van de wijk bloeit er wat! Oude textielfabrieken maken plaats voor nieuwe projecten. We vinden in deze wijk ook heel wat geschiedenis, over het pionierswerk van Dr. Guislain of over de Gentse kerkhovenoorlog… Je ontdekt het allemaal in de Bloemekenswijk! De wandeling start op de Van Beverenplein, de bushalte aan de kant van de Frans Van Rijhovelaan.

Wijkwandeling: Mariakerke of Meeriskercke: het abc… en p van een gemeente

Mariakerke, een oase van rust en stille deelgemeente van Gent? Wees er maar niet zeker van. In deze wandeling gaan we dieper in op de verhouding tussen de verschillende sociale klassen van deze microkosmos tijdens de voorbije twee eeuwen. Mariakerke was in de 19de en 20ste eeuw een plek waar allerlei figuren van diverse pluimage op de oppervlakte van een zakdoek naast mekaar woonden. Van volkse arbeiders tot adellijke landheren, naar belangrijke kerkpersonen en hier en daar zelfs een verdwaalde Belgische minister. Dit om maar aan te geven dat het kadaster van Mariakerke meer de moeite waard is dan dat je op het eerste zicht zou verwachten van deze kleine gemeente in de schaduw van een grote stad. Voer voor goede verhalen, dat staat als een paal boven water! Onze gids neemt u mee op sleeptouw langs diverse bezienswaardigheden in Mariakerke, zoals het mooie kenmerkende kerkje, het volkse dorpsplein, de Claeys Boùùaert-dreef met aanpalende dorpsherberg en kasteel Les Cygnes. Onderweg leert hij u alles over de a(del), b(ourgeoisie), c(lerus) en p(roletariaat) van Mariakerke en hoe de steeds wisselende onderlinge verhoudingen en machtsstrijd tussen deze bevolkingsgroepen de voorbije eeuwen kleurden. Of hoe u tijdens een eenvoudige wandeling door Mariakerke de wereld beter zal begrijpen.

Wijkwandeling: Patershol en Prinsenhof 

Een verrassende ontdekkingstocht door twee van de mooiste wijken van de stad.
Het Patershol is een wirwar van kleine straatjes, tot niet zo lang geleden een buurt die je beter meed. Nu vind je hier de lekkerste restaurants en gezelligste cafés van de stad. En een grote dosis sappige volksverhalen! Het Prinsenhof vormt een eiland van rust in de stad. De allerbekendste Gentenaar, Keizer Karel, werd hier geboren. Maar naast een keizerlijk verleden, getuigt deze charmante wijk ook van noeste havenarbeid, van prille industriële activiteit, van armoede en rijkdom vlakbij elkaar. De wandeling start op het Sint-Veerleplein.

Wijkwandeling: De Portus Ganda

Waar Leie en Schelde samenvloeien ontstond in de vroege middeleeuwen een nederzetting, Ganda. Hier stichtte de heilige Amandus in de 7de eeuw een abdij, de Sint-Baafsabdij, die zou uitgroeien tot één van de machtigste kloosters van de lage landen. Het dorp waaruit de stad Gent ontstond werd door Keizer Karel met één pennentrek uitgewist. Het Spanjaardenkasteel werd als dwangburcht neergepoot op de Sint-Baafsabdij. Vele eeuwen later geeft de wijk zich bloot: de ruïnes van de abdij en latere citadel, de haven- en textielindustrie, het slachthuis met de overdekte veemarkt, … Eind 20ste eeuw was het Sint-Baafsdorp van weleer een verloederde arbeiderswijk geworden, wat ideaal terrein was voor een grootscheepse stadsvernieuwing. Herbestemming van industriële gebouwen, nieuwe stadsparken en een jachthaven geven de hele wijk een nieuw elan.

Wijkwandeling: Het Miljoenenkwartier

Als een woonwijk dergelijke bijnaam krijgt is er iets aan de hand. Primeerde hier de luxe van de huizen, hun opvallende bouwstijl of de mondaine bewoners? Vanaf ca. 1900 smeedde de stad Gent plannen om op het domein Sint-Pietersaalst, dat tot dan agrarisch gebied was, een grote droom te verwezenlijken: een wereldtentoonstelling. De Eerste Wereldoorlog gooide echter roet in het eten, en uiteindelijk kwam de verkaveling er pas in het Interbellum. De stad legde zeer strenge bouwnormen op, zodat enkel de rijksten van de stad zich een perceel met nieuwbouw in deze buurt konden veroorloven, wat meteen ook de benaming “Miljoenenkwartier” verklaart. Het Miljoenenkwartier werd een staalkaart van de architectuur in het Interbellum: je vindt er huizen in alle mogelijke stijlen uit die tijd, gaande van art deco tot modernisme en neostijlen.

Wijkwandeling: De transformatie van de Waalse Krook

Van leerlooiers tot gloeikousjes, van textielfabrieken tot hippe cafés, van Wintercircus tot de bibliotheek van de 21ste eeuw. We verkennen het verleden en de toekomst van de site van de Waalse Krook, gekneld tussen Schelde en Walpoortstraat. In 2017 verrees in Gent de Krook, een nieuw centrum voor kennis, cultuur en economie. Er kwam een nieuwe bibliotheek– een plaats voor leren, ontmoeting en beleving – en een Centrum voor Nieuwe Media.  Maar de Waalse Krook is meer dan een bibliotheek alleen. Ook een ander groot gebouw in dezelfde wijk krijgt een welverdiende facelift. In het gerenoveerde Wintercircus wordt ruimte voorzien voor ontmoeting, wonen, kantoren, handel, horeca en een nagelnieuwe state-of-art concertzaal.

Wijkwandeling: De Muinkkaai

Ook buiten het middeleeuwse stadscentrum valt heel wat te ontdekken in Gent. Te beginnen in het architectonische lappendeken rond de Muinkkaai! De wandeling brengt ons van de Cirk via de Tentoonstellingslaan naar het Muinkpark en verder naar de cité de Hemptinne. Een ding wordt meteen duidelijk: deze wijk doorliep een historische en architecturale evolutie die niet genoeg erkend wordt. We gaan verschillende architecten en woonstijlen tegenkomen en ook iets meer vernemen over de geschiedenis en de verandering van onze wijk. Uiteraard wordt deze uitleg gelardeerd met leuke anekdotes en onverwachte wendingen.

Wijkwandeling: De Visserij en Wijdenaard

Dat onze rivieren in de loop van de geschiedenis hun stempel hebben gedrukt op hun omgeving is onbetwistbaar. Zonder Leie of Schelde was van Gent amper sprake geweest! Ontstaan aan de samenvloeiing van Leie en Schelde en groot geworden door de rivieren, heeft de stad haar waterlopen nu eens genegeerd, dan weer ge(her)waardeerd. De loop van de Schelde werd verdubbeld en verkort, de ontmoeting met de Leie verborgen en heropend. Dat beide rivieren cruciaal waren bij de groei van deze mooie stad, behoeft geen betoog. De Visserij toont de invloed die het water op zijn omgeving heeft uitgeoefend gedurende de laatste eeuwen: van lusthoven in het groen tot woningen van industriëlen en hun fabriekspanden.

Wijkwandeling: De Reep

Joni Mitchell zong ooit : ‘They paved paradise and put up a parking lot‘. Vrij vertaald: ze maakten een parkeerterrein van het paradijs. Het had even goed een liedje over de Nederschelde kunnen zijn. Maar was het hier wel een paradijs 60 jaar geleden? Om daarachter te komen, kuieren we van Portus Ganda naar de Braampoort, een tocht langs het water die ons ook veel zal leren over de stadsgeschiedenis. We begroeten onder meer de beelden van Willem, Lieven en François, markante figuren zonder wie Gent er heel anders had uitgezien. Wie tien jaar niet in Gent is geweest, zal zich verbazen over hoe alles veranderd is in de buurt. Het kostte centen en het had veel voeten in de zompige aarde, maar vandaag stroomt er opnieuw water door de Nederschelde en wordt de hele omgeving mee vernieuwd. We vertellen u tijdens deze wandeling graag over het verleden, het heden en – ook niet onbelangrijk – over de toekomst van deze nieuwe Gentse hotspot.

Wijkwandeling: De Coupure

De Coupure, vroeger een drukbevaren kanaal, is nu een rustige waterloop waar vissers, joggers en wandelaars hun gading vinden. Tot het interbellum werden professoren en studenten gerecruteerd uit de welgestelde burgerlijke elite. Wanneer ze in Gent kwamen wonen, kozen Gentse professoren bijgevolg ook voor de wijken van deze elite. In de buurt van de Bijloke en de Coupure bevond zich een dergelijke concentratie. De Coupure was nochtans al eerder gegraven, namelijk rond 1750, tussen de Brugse Vaart en de Leie om een nieuwe impuls te geven aan de ontluikende industrie in Gent. Het Sint-Agnetesas is er nog een getuige van. Door de aanleg van de haven in het noorden van de stad, langs het kanaal Gent – Terneuzen, verliet de industrie de Coupure en werd het kanaal, dankzij zijn landelijke karakter aanleiding tot een groene promenade, waar wie voldoende middelen had zich graag kwam vestigen. Er kwamen aanvankelijk buitenverblijven en herbergen, waar men de rust opzocht. Hier ook stond de wieg van de Gentse floraliën en vestigden zich klinieken en kloosters.

Wijkwandeling: Van Macharius tot Heirnis

Zowel de wijk Macharius, Heirnis als Scheldeoord kenden sinds kort een grondige wijziging. Van verouderde en verloederde woonbuurten zijn ze door grondige renovatie uitgegroeid tot populaire woonbuurten die veel jonge gezinnen aantrekken. Hoewel deze wijken slechts op tien minuten wandelen van het stadscentrum liggen, zijn ze niet meteen toeristische trekpleisters. Eerder oases van rust in een drukke stad. Toch liggen ze bezaaid met bouwkundige pareltjes en mooie plekken. Zo springt de voormalige Lousbergsfabriek, die een tweede leven kreeg als middelbare school, in het oog en ook het Van Eyck-zwembad is met haar Art déco-interieur een volstrekt unieke plek. Om van de vele stadsvilla’s én 19de-eeuwse beluiken aan de Visserij en de Lousbergskaai maar te zwijgen. De wijken werden verder opgefrist met diverse parken en pleinen waaronder het Spaans kasteelplein, de Sint Baafssite, het Koningin Astridpark, het Rommelwaterpark, het Snoekpark, het Veermanplein, het Lousbergspark, het Visserijpark, het speelterrein Wolterslaan en het Bijgaardpark. Op onze tocht door deze drie wijken doen wij uiteraard ook een aantal van deze groene oases aan.

Wijkwandeling: ‘DE Gentse Zuid’

Wandeling doorheen ‘DE Gentse Zuid’, een wijk met een boeiende en gevarieerde geschiedenis. In de middeleeuwen waren de drassige weiden tussen het Albertpark en het Woodrow Wilsonplein eigendom van de Sint-Pietersabdij. Die zogenaamde Muinkmeersen. De 19de eeuw was een eeuw vol verandering. Fabrieken, nieuwe industrieën, een stijgende bevolking, nieuw en openbaar vervoer… Gent kreeg een eerste spoorlijn en de locatie lag voor de hand: de weiden van de Muinkmeersen waren het enige gebied dicht bij het stadscentrum dat nog volledig onbebouwd was. De Zuidbuurt bloeide helemaal open en werd dé uitgaansplek bij uitstek. Studenten, buurtbewoners, werknemers en passanten, ze vonden er allemaal hun gading in Le nouveau Cirque, de Valentino of in een van de vele cafés in de buurt. Tot de wereldtentoonstelling in 1913 naar Gent kwam… In het Zuidstation konden treinen maar van een kant binnen rijden en dat bleek behoorlijk onpraktisch te zijn. Eind 1928 vertrok de laatste trein en nam het Station Gent-Sint Pieters de fakkel definitief over. Eind jaren 80 werd het EGW-gebouw aangekocht door de Stad Gent en omgevormd tot stadsbibliotheek die ondertussen ook al verhuisde naar de Waalse Krook. Startplaats: standbeeld Edward Anseele, Marcellisbrug Gent.

Wijkwandeling: De transformatie van de Blandijnwijk 

Weinig wijken in Gent die een even grondige transformatie hebben ondergaan als de Blandijnwijk. Of hoe een volkswijk vol kleine beluiken twee eeuwen later het kloppende hart werd van de Gentse studentenbuurt. Deze wandeling door de tijd vertrekt in het Veergrepparkje, waar in de 19de eeuw tal van beluikjes ontstonden. Via de studentenbuurt van de Van Hulthemstraat neemt de gids u mee naar het Plateaugebouw. Dat Instituut der Wetenschappen, een gebouw van monumentale afmetingen, drumde in de 19de eeuw het grote Bataviabeluik weg. Ook de aangrenzende ‘Volkssterrenwacht Armand Pien’ wordt bezocht. Via de Technische Laboratoria in de St-Pietersnieuwstraat daalt u de Blandijnberg terug af naar de Muinkschelde, waar in de 19de eeuw vooral vlasfabrieken voet aan grond kregen. De wandeling eindigt rond de Boekentoren, de ‘Toren van Kennis’ zoals architect Van de Velde hem ook noemde.

Wijkwandeling: Afsnee, tussen woord en beeld

Afsnee is een lieflijk dorp in een Leiebocht waar de tijd lijkt stil te staan en de enige randgemeente van Gent die niet grenst aan de stoere hoofdstad van Oost-Vlaanderen. Het is ook de enige gemeente in onze provincie zonder eigen postcode, die ze dan maar deelt met Sint-Denijs-Westrem. Hoewel deelgemeente van Gent, sluit Afsnee landschappelijk en cultureel vooral aan bij de Leiestreek. Het wordt omgeven door diverse meersen, zoals de Assels en de Beelaertmeersen. Het verleden van Afsnee is nochtans specifiek. Zowel woord- als beeldende kunstenaars zoals schrijver Cyriel Buysse  en kunstschilder Gust De Smet kwamen hier genieten van de rustgevende omgeving en het landschappelijk schoon langsheen de traag stromende Leie. Ze ontvingen hier graag hun vrienden, halverwege tussen Gent en Sint-Martens-Latem. De muurschilderingen in restaurant de Nenuphar herinneren aan Gust De Smet, die hiermee zijn huwelijksdiner  vereffende. Enkele boerenhoven herinneren nog aan het landelijke leven. Zo ook het veer, dat Afsnee verbindt met de linker Leieoever op grondgebied Drongen. Vandaag flankeren nieuwe villa’s de typische oude boerenhoven.

Wijkwandeling: Sint-Martens-Latem

Aan de Sint-Martinuskerk in Sint-Martens-Latem starten we in het spoor van de Latemse kunstenaars.
We voorzien een bezoek aan de Romaanse kerk van Latem met schilderijen van Gustaaf van de Woestijne en Maurice Schelk, het oude kerkhof waar Georges Minne en Albijn vanden Abeele begraven liggen en de 15^de eeuwse windmolen. Extraatje: indien u dit wenst, wordt de Latemse molen exclusief opengesteld aan € 3 pp. De molenaar geeft u een rondleiding en laat, als de wind meezit, de molen draaien.

Wijkwandeling: Sint-Denijs-Westrem

Van een lieflijk en welvarend dorp naar een voorstadje waar vooral mensen doorrijden. Een beeld dat bij velen leeft over Sint-Denijs-Westrem maar dat onze gids met veel plezier onderuit haalt! Sint-Denijs-Westrem, was ooit een dorp maar wordt nu ingehaald door de stadsuitbreiding. Van een rustig dorp met talrijke ‘lusthoven’ naar de plaats waar talrijke bezoekers van Gent hun auto kwijtraken of langs de Kortrijkse Steenweg hun weg vinden naar grote ‘baan’winkels of de welbekende huizen van plezier. Nog geen honderd jaar geleden, voor de Tweede Wereldoorlog, was Sint-Denijs-Westrem echter een dorp met uitgesproken landelijk karakter, met 12 kastelen (nu nog 7) , een 13-tal boerderijen, ongeveer 92 cafés, 3 brouwerijen, een militair oefenveld, dat het latere vliegveld werd en in de buurt daarvan zelfs een hippodroom. Toch blijven nog genoeg landelijke wegen en hoeken, die het echte verhaal van Sint-Denijs-Westrem vertellen, maar door haastige passanten helemaal worden miskend.